Momenteel zijn de Europese kampioenschappen voetbal in volle gang. Hoe word je kampioen? Een terugblik op het Europees kampioenschap in 1988 geeft antwoord. Coach Michels en zijn team met de wereldklassespelers Gullit, Van Basten, Koeman en Rijkaard hadden één doel voor ogen: “Europees kampioen worden”. De spelers barsten van het zelfvertrouwen mede omdat ze veel succes hadden met kampioenschappen bij hun clubs. Het teambelang stond voorop: Gullit was na een zwaar seizoen bij AC Milan, dat eindigde met een kampioenschap, moe en besefte dat hij het best het teambelang diende door in dienst te spelen van Marco van Basten. Michels wist dat Ronald Koeman een fantastische pass had maar traag was en soms foutjes maakte. De geweldige middenvelder Rijkaard wist hij te overtuigen om voorstopper te spelen teneinde de foutjes van Koeman af te dekken. Alle spelers speelden in dienst van elkaar en zelfs vedetten waren bereid waterdrager te zijn.
Belangrijk was ook de ontwikkeling van Rinus Michels tot een topcoach. Hij begon als trainer bij Ajax in 1965 toen de club zelfs dreigde te degraderen. Het waren semiprofs met een” Pietje Bell” mentaliteit. Michels gooide de beuk erin en maakte van AJAX met het jonge talent Johan Cruijff een professioneel team en eiste dat de spelers allemaal prof werden. Hij had een eenvoudige filosofie: “Houd het simpel en slaag met vlag en wimpel”. Hij was keihard maar communiceerde direct en kraakhelder. De resultaten waren verbluffend. Toen hij in 1971 vertrok om trainer te worden bij Barcelona kon hij terugkijken op vier landskampioenschappen en een Europacup 1. In 1974 coachte hij het Nederlands Elftal naar de WK-finale tegen West-Duitsland. Het totaalvoetbal, waarbij alle spelers de vrijheid hadden naar voren te trekken mits een andere speler zijn rol overnam, veroverde de wereld. In 1988 was hij als coach van het Nederlands Elftal veel relaxter. Hij voelde aan dat deze generatie spelers de vrijheid aankonden en begreep dat de juiste harmonie tussen spanning en ontspanning een basis is voor succes. De spelers mochten van hem naar de discotheek mits ze maar op tijd in bed lagen. De generatie ’88 spelers had ook als tv-kijker ademloos de WK ’74 gevolgd en mede daardoor keken de spelers op tegen Rinus Michels. Het EK ’88 werd gedragen door een zeldzame eenheid tussen coach en team én door een manier van spelen waarbij het teambelang voorop stond. Alle voorwaarden voor succes waren er.
Eén factor speelde ook een belangrijke rol. Bij velen leefde nog een trauma van de oorlog 1940-1945 met onder meer het vreselijke bombardement op Rotterdam en de Jodenvervolging. De verloren finale van 1974 strooide nog eens extra zout in de wonde. Voor de EK halve finale tegen West-Duitsland waren de spelers gebrand om revanche te nemen voor ’74 maar heel Nederland wilde eindelijk af van zijn oorlogstrauma. Het lukte en Nederland won in Hamburg met 1-2 met een fantastisch spelende Marco van Basten, die tevens topscoorder werd van het toernooi. Het was alsof de halve finale eigenlijk de finale was. Dat we nog tegen Rusland moesten spelen en de finale met 2-0 wonnen was mooi meegenomen.
De ontvangst in Nederland was overweldigend. Honderdduizenden juichten oranje toe tijdens de triomftocht door de grachten. Youp van ’t Hek schreef: “Toen de Duitsers zagen hoe de Nederlanders vierden dat ze Europees kampioen zijn, waren ze blij dat ze de oorlog verloren hadden”. Jules Deelder schreef: “Zij die vielen rezen juichend uit hun graf ”. Of na het EK 2021 ook velen uit hun graf herrijzen of dat ze blij zijn dat ze niet meer op aarde verblijven moeten we afwachten.
Europees kampioen 1988 /Nationaal Archief / foto Rob Bogaerts, Anefo
